Zorgeloos, maar niet onverschillig

Deze samenhang tussen kunst en inspiratie zorgt voor een nieuwe blik op het werk van Man Ray. De meer dan driehonderd objecten die worden tentoongesteld, zijn afkomstig uit zijn nalatenschap, die wordt beheerd door de Man Ray Trust. Sommige stukken in de expositie zijn sinds de dood van de kunstenaar in 1976 niet meer voor het publiek te zien geweest of worden nu zelfs voor de allereerste keer tentoongesteld. Man Ray wordt in 1890 geboren als Emmanuel Radnitzky in de Amerikaanse stad Philadelphia. De familie verhuist al snel naar New York, waar zijn artistieke talent meer en meer boven komt. Fotografie is dan nog niet aan de orde: Man Ray, zoals hij zich gaat noemen, concentreert zich op het schilderen en sluit vriendschap met dadaïstisch kunstenaar Marcel Duchamp, die hem ertoe beweegt naar Parijs te verhuizen. In de Franse hoofdstad begeeft Man Ray zich in artistiek zeer vruchtbare kringen, bevolkt door surrealistische en dadaïstische kunstenaars. Zijn kunstwerken (en die van anderen) documenteert hij met foto’s, waarbij de afbeelding in de loop der tijd voor hem interessanter wordt dan het origineel – dat hij dan ook regelmatig weggooit of kwijtraakt nadat hij het heeft vastgelegd. Inmiddels vormt de (commerciële) fotografie zijn belangrijkste bron van inkomsten, en legt hij een tomeloze nieuwsgierigheid aan de dag naar de mogelijkheden van de camera. Dit resulteert in een grote experimenteerdrift en de (her)ontdekking van bepaalde technieken, zoals de beroemde rayografiën, foto’s waarbij geen camera aan te pas komt. Vanwege de dreiging van de Tweede Wereldoorlog verruilt Man Ray Parijs voor Los Angeles, waar hij stopt met commerciële fotografie. Hij gaat zich volledig richten op schilderen en fotografische experimenten. Maar zijn creativiteit krijgt pas weer echt een boost als hij in 1951 met echtgenote Juliet naar Parijs terugkeert. In de laatste vijfentwintig jaar van zijn leven grijpt hij regelmatig terug op werk dat hij eerder maakte en is hij niet bang om zichzelf te citeren. In die zin is Man Ray ook een ware conceptuele kunstenaar: de idee achter een kunstwerk is interessanter dan de uiteindelijke uitvoering. Man Ray sterft in 1976 in Parijs en ligt begraven in Montparnasse. Zijn weduwe Juliet vatte in de inscriptie op de grafsteen het leven van de kunstenaar samen: Zorgeloos, maar niet onverschillig. In de expositie worden de vier verschillende creatieve fases in Man Ray’s leven nader belicht. Fases die nauw samenhangen met de plek waar hij op dat moment woonde - New York, Los Angeles of Parijs -, de vrienden die hij had en de zaken om hem heen die hem inspireerden. Niet alleen aan de hand van de topstukken die hij naliet, maar misschien juist door middel van de alledaagse dingen die voor hem zo belangrijk waren, toont Zorgeloos, maar niet onverschillig de wereld zoals Man Ray hem door de lens van zijn camera zag. De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met de Man Ray Trust in Long Island, New York en La Fábrica in Madrid.